De Pasveersloot Verdwenen Erfgoed

Voorschoten pionier op het gebied van biologische afvalwaterzuivering

Als kleine gemeente heeft Voorschoten vele primeurs gekend: In 1907 was het de eerste kleine gemeente met steenkoolgas, in 1911 de eerste kleine gemeente met een eigen waterleiding, in 1949 de eerste van 115 gemeentes met de Finse School, een wederopbouwproject van de lokale gebroeders Laurentius en in 1954 werd hier als proef de eerste biologische afvalwaterzuiveringsinstallatie gebouwd. Net als de Zilverfabriek trok dit bezoekers uit heel Nederland en zelfs uit het buitenland waar het project veel navolging kreeg.

door: Jane Koopstra

Het verwijderen van afval en rioolwater was door de eeuwen heen een probleem en met de toename van de bevolking, de industrialisatie nam het herstellend vermogen van oppervlaktewateren waarop veelal vrijelijk geloosd werd – zelfs tot 1960 – snel af.

Aan het einde van de 19^e eeuw werd weliswaar begonnen met de aanleg van riolering, eerst in de steden, geleidelijk aan ook in dorpen, in het centrum Voorschoten rond 1940. Afvalwaterzuivering was bovendien duur.

In 1953 kreeg Dr.Ir. Aale Pasveer (geboren in 1911) van zijn werkgever TNO opdracht een systeem te bedenken dat effectief was en tegen lage kosten kon functioneren. En zo ontstond het ingenieuze idee van de oxidatiesloot, ook wel de Pasveerslot genoemd.

Omdat het een "alles-in-een-bak"-systeem was, was de inbreuk op het omringende landschap gering.

De Dobbewijk werd gekozen als ideale plek voor het proefproject, een wijk met zo'n 400 inwoners en een paar fabriekjes, die nog niet was aangesloten op de centrale riolering. Een circulaire sloot met een capaciteit van 100 m3 werd gegraven waarin het rioolwater werd geloosd. Een fijnmazig rooster (spijlen om de 1,5 cm) ving de grove bestanddelen uit het rioolwater op. Een rotor met borstel, aangedreven door een tandwielkast bracht niet alleen zuurstof in het afvalwater maar door een snelheid van 25 m/s bleven de slibdeeltjes in beweging. De zuurstof activeerde de bacteriën die het slib zuiverden.
De rotor werd steeds een tijd stilgezet om de slibdelen te laten bezinken en op te vangen in een slibvang met slibafvoerpomp. Het afvalwater verbleef 2,5 – 3 dagen in de sloot; vervolgens werd het gezuiverde water via een kantelbak op de Dobbewatering geloosd. De gemineraliseerde, geurloze slib werd in droogbedden te drogen gelegd om later als bemesting te dienen. En dan begon het hele proces van voren af aan. Toen de Dobbewijk in 1996 op de centrale riolering werd aangesloten is de oxidatiesloot buiten bedrijf gesteld en ontmanteld.

Na wat speurwerk bleek dat de sloot lag onder wat nu het parkeerterrein van Aannemersbedrijf Kriek is. De Gemeente heeft er een overstort van het riool in gemaakt.
John Kriek vertelde dat het Openlucht Museum wel belangstelling had voor de Pasveerinstallatie, maar zover is het niet gekomen. De historische commissie van de Nederlandse Vereniging voor Waterbeheer NVA heeft de hoekijzerrotor, die in 1972 als extra in de sloot werd geplaatst, na restauratie ondergebracht in de installatie in Dokhaven te Rotterdam. Men was toen al bezig erfgoed op het gebied van afvalwaterzuivering in kaart te brengen.

De Pasveersloot in Dreischor (Zeeland) is in 2013 Rijksmonument geworden. Het werd beschouwd als een belangrijke uitvinding op het gebied van milieuzorg.

Het is daarom ook jammer dat dit stukje uniek erfgoed uit Voorschoten verdwenen is.

Bronnen: o.a. "Afvalwaterzuivering: Van beerput tot oxidatiesloot", Kees van Lohuizen, 2006
en "De oxydatiesloot, geschieden met een grote toekomst", Ruud Kampf, 2008

Foto: met dank aan het Hoogheemraadschap