In 2022 gemeenteraadsverkiezingen
Algemeen(column Cees Bremmer in de Voorschotense Krant van 25 september)
Nauwelijks een half jaar geleden waren er verkiezingen voor een nieuwe Tweede Kamer. En het zou zo maar kunnen dat daarvan binnen afzienbare tijd opnieuw sprake is. Althans op het moment dat ik dit schrijf, leeft dat gevoel breder door de tot nu toe “eindeloze” kabinetsformatie. Wat hiervan ook zij, zeker is dat er in elk geval op 16 maart volgend jaar verkiezingen voor de gemeenteraad zijn. De vorige lokale verkiezingen dateren van vier jaar geleden, 21 maart 2018.
Sinds de Grondwet van 1848 staat de gemeenteraad aan het hoofd van de gemeente en worden raadsleden rechtstreeks door de burgers gekozen. Het toenmalig raadslidmaatschap voor het leven werd dat jaar vervangen door een zittingstijd van zes jaar en een derde van de raadsleden trad om de twee jaar af.
Aanvankelijk hadden alleen mannen die een bepaalde som aan direkte belastingen betaalden stemrecht. Geleidelijk aan is dat kiesrecht verruimd. De grondwetsherziening van 1917 bracht het algemeen kiesrecht voor mannen vanaf 23 jaar en twee jaar later volgden hierin de vrouwen.
De kieswet van 1896 introduceerde het stembiljet en het stemhokje, omdat het stemmen geheim werd. Om dit stukje geschiedenis te completeren vermeld ik nog dat ons land tot 1917 niet zoals nu het stelsel van evenredige vertegenwoordiging kende, maar een districtenstelsel.
Het aantal gemeenten is de laatste tientallen jaren door gemeentelijke herindelingen en fusies, aanzienlijk teruggelopen. Volgend jaar maart vinden volgens de Kiesraad in 335 gemeenten verkiezingen voor een nieuwe gemeenteraad plaats Zo’n dertig jaar geleden telde Nederland nog 770 gemeenten. Een voorbeeld van herindeling dicht bij huis is dat in 2019 de gemeenten Noordwijkerhout en Noordwijk fuseerden. Ook in andere delen van Zuid-Holland vonden recent diverse samenvoegingen plaats.
Voorschoten telt sinds de afgelopen raadsverkiezingen van 2018 nu 21 leden. Toen is het aantal raadszetels van 19 naar 21 zetels met twee uitgebreid, omdat Voorschoten meer dan 25.000 inwoners ging tellen. De omvang van een gemeenteraad hangt samen met het aantal inwoners. De grootste gemeenteraden van Nederland - steden met meer dan 200.000 inwoners- tellen 45 leden. De kleinste, 9 leden in gemeenten met minder dan 3000 inwoners. Het aantal raadsleden van een gemeente -en dus zetels- is altijd oneven.
In de huidige Voorschotense gemeenteraad zijn momenteel acht politieke fracties vertegenwoordigd. Dat zijn achtereenvolgens de VVD, GroenLinks, CDA, D66, ONS Voorschoten, SP, PvdA en Voorschoten Lokaal Sterk (VLS).
De VVD is met vijf zetels de grootste fractie, de PvdA en SP zijn met elk één zetel de kleinste. De VVD,GroenLinks en D66 vormen samen met respectievelijk vijf, vier en drie zetels een coalitie en hebben elk een wethouder in het College. Zij beschikken met elkaar over een raadsmeerderheid van twaalf van de eenentwintig zetels.
Partijen die niet in het College zijn vertegenwoordigd, noemt men als regel oppositie-partijen. Hoewel dat strikt genomen niet altijd zo hoeft te zijn, bijvoorbeeld omdat een fractie zich goed herkent in het coalitie-akkoord dat collegepartijen sloten. En bereid is dit te steunen, hoewel men zelf geen wethouder in het college levert.
De tijd dat een wethouder lid van de gemeenteraad kon zijn, ligt al een kleine 20 jaar achter ons. Met de zogeheten dualisering zijn de rollen, taken en posities van de gemeenteraad enerzijds en het college bestaande uit burgemeester en wethouders anderzijds, gescheiden. Wordt een zittend raadslid tot wethouder gekozen, zoals bijv. wethouder Paul de Bruijn (VVD) in december 2019, dan moet deze zijn of haar raadszetel opgeven.
Sinds de dualisering kunnen wethouders bovendien, anders dan daarvóór, ook van buiten de eigen gemeente komen. Voorbeeld: wethouder Erika Spil (GroenLinks), volgde in april 2020 Monique Lamers op, zo gezegd als “wethouder van buiten”. Zij woonde niet in Voorschoten en maakte geen deel uit van de Voorschotense raad.
Tenslotte: het politieke landschap van Voorschoten zal na 16 maart 2022 ongetwijfeld van kleur veranderen. Voorkeuren van kiezers zijn beweeglijker dan ooit. Tegen die achtergrond zijn vrijwel alle politieke partijen in ons dorp momenteel intensief bezig met het opstellen van een wervend verkiezingsprogramma, hun kandidatenlijst dan wel met hun campagnevoorbereidingen. Daarover een volgende keer meer!
Cees Bremmer,
Gemeenteraadslid voor het CDA
