De kogel is door
de kerk!
Hulde! Totaal onverwachts heeft het gemeentebestuur onlangs het beste besluit van deze bestuursperiode genomen. De stekker wordt uit de Werkorganisatie Duivenvoorde getrokken! Er is nog geen datum bekend, maar vast staat dat Voorschoten weer een eigen ambtelijk dienst krijgt. Daarmee komt een eind aan een vele miljoenen verslindend project dat onder leiding van oud VVD-burgemeester Jeroen Staatsen tot stand is gekomen en wat Voorschoten een draak met zeven koppen opleverde.
Het begon allemaal een jaar of zeven geleden. De aanleiding was de zwakke bestuurskracht van Voorschoten en het onvermogen om complexe problemen op te lossen. Een meerderheid koos daarop voor een fusie tussen de ambtelijke organisaties van Voorschoten en Wassenaar. De naïeve prognose was dat het Voorschoten heel veel besparingen zou opleveren. Ook zou een ambtelijke fusie bijdragen aan kwaliteitsverbetering. Sommigen hoopten dat het een tussenstation naar een volledige fusie zou zijn.
Het klonk allemaal te mooi om waar te zijn. En zo was het ook. Achteraf gezien blijkt geen van de ambities te zijn waargemaakt. Integendeel, dit VVD-speeltje bleek een stuurloos schip waar ambtenaren volop de ruimte kregen om hun onderlinge conflicten uit te vechten. Bestuurlijke aansturing was immers ver weg. Dit avontuurtje heeft de gemeenschap vele miljoenen aan extra ambtelijke salarissen gekost en heeft onmiskenbaar bijgedragen aan de dramatische financiële huishouding waar de inwoners nu nog voor moeten bloeden.
In 2015 concludeerde het bureau Berenschot al dat de Werkorganisatie een kind met een waterhoofd was. De totale omvang van het ambtelijk apparaat was drie procent (+12,3 fte) groter dan het gemiddelde van een referentiegroep. Terwijl je zou mogen verwachten dat een fusie tussen twee organisaties minimaal zou leiden tot minimaal drie procent besparing. Of de situatie na 2015 is verbeterd, is onduidelijk. Hoeveel geld er over de balk is gesmeten is moeilijk te schatten. Daar zou de Rekenkamer eens onderzoek naar kunnen doen.
Ondanks de ‘wake-up call’ van Berenschot en waarschuwingen vanuit de linkse partijen ploeterde het gemeentebestuur door. Zelfs in 2018 koos de Werkorganisatie nog voor 'doorpakken'. Althans dat staat te lezen op de website van de organisatie. Alom was bekend dat de organisatie topzwaar was. Ondanks diverse pogingen hierin verandering te brengen, kunnen we concluderen dat het is uitgelopen op een deceptie.
De ontbinding is onlangs in een stroomversnelling gekomen. Nog maar een paar maanden geleden wilden beide gemeenten nog een uitvoeringsorganisatie in stand houden. Nu willen beide gemeenten elk een eigen organisatie. Helaas gaat ook dit weer veel extra geld kosten.
Achteraf dringt zich de vraag op hoe men het ooit heeft bedacht om een ambtelijke organisatie op te tuigen met bestuurlijke aansturing op afstand. Het zegt veel over de dominante bestuurlijke opvatting van destijds. Ter vergelijking, stel je voor dat een minister geen rechtstreekse sturing heeft op de ambtenaren van zijn eigen departement. Dat is ondenkbaar. Toch dacht men dat zo’n model in Voorschoten wel zou werken. De wethouders waren wel verantwoordelijk, maar hadden geen bevoegdheden om de organisatie direct aan te sturen. Dieptepunt was een aanvaring tussen een topambtenaar van de werkorganisatie en een wethouder enkele jaren geleden. De betreffende wethouder gaf de ambtenaar een opdracht waarop deze ambtenaar ijskoud zei: ‘Dat doe ik niet, want jij bent over een paar maanden toch weg’. Zo waren de verhoudingen kennelijk.
Voorschoten krijgt op termijn weer een eigen ambtelijke organisatie. Hopelijk laat de gemeenteraad deze keer niet de kans voorbij gaan om duidelijke kaders te stellen. De problemen van het kwaliteitsniveau en de zwakke bestuurskracht zijn immers nog steeds actueel. Het is wenselijk dat we ambtenaren krijgen die binding zoeken met de gemeenschap. Tegen die achtergrond zou het geen gek idee zijn om alle ambtenaren elke maand minimaal een dagdeel vrijwilligerswerk in Voorschoten te laten doen. Dat kan bijdragen aan het broodnodige begrip van wat er echt in de samenleving leeft en speelt. Wim Carabain