Harm Klifman: Geraakt worden
Iedere lezer zal het herkennen: soms word je echt geraakt door een boek of een passage in een boek. En dat gebeurt zo maar. Je hoeft er niets voor te doen. Zo lijkt het. Maar is dat ook zo?
Verstillen
Wie geraakt wordt beseft onmiddellijk dat er iets gebeurt met een betekenis die verder reikt dan het moment. Geraakt worden is een ervaring die van betekenis is voor je toekomst. Je staan in de wereld, je persoonlijk verstandhouding tot de mensen en de dingen, je verstandhouding tot jezelf - het wordt er op slag door veranderd. Het is, wat mij betreft, het moment waarop je iets leert van en voor het leven.\
Geraakt worden vindt niet alleen plaats in je hoofd, je hele lichaam doet mee
Geraakt worden vindt niet alleen plaats in je hoofd, je hele lichaam doet mee. Beide verstillen voor een ogenblik. Als in een film, wanneer het beeld opeens stilvalt en de personages in hun houding van dat moment bevriezen.
Waarheid
Als iets je raakt in je binnenste binnen, dan is er onmiskenbaar sprake van een niet te ontlopen waarheid. Waarheid die zich aandient. Waarheid die niet verkregen wordt in een langdurige geestelijke worsteling. Of na een proces van intensief zoeken of onrustig wachten. Het is een waarheid die als een bliksemschicht je ziel binnen raast.
Geraakt worden - het gebeurt altijd ongepland. Je spreekt er niet van te voren iets over af. Je noteert er niets voor in je agenda. Geraakt worden overkomt je. Je bent niet de dader maar het slachtoffer - om een te zware maar wel duidelijke vergelijking te maken. En toch. Ik denk dat we er met deze omschrijving nog niet zijn. Er staat meer op het spel. Zoals een inbreker graag gebruikt maakt van een open raam, zo kan ook dat geraakt worden het niet stellen zonder een tevoren geboden ‘opening’. Ik bedoel: de bereidheid om überhaupt geraakt te willen worden. Er in principe voor open willen en durven staan. Noem het: ontvankelijkheid.
Vier factoren
Als ik me niet vergis zijn er op het moment van geraakt worden gelijktijdig vier factoren in het spel: tijd, plaats, verlangen, intensiteit.
Tijd: Er lijkt sprake van een goede timing van het toeval. Het moment van geraakt worden (tijd) vindt plaats door een specifieke conditie van je persoonlijke leven op precies dat moment. Zo valt mij telkens weer op dat je sommige passages in boeken in tijden van rouw anders leest dan op andere momenten.
Plaats: Ook de plaats, de ruimte waar het geraakt worden zich voltrekt, kan een rol spelen. Zo herinner ik me nog goed dat ik lang geleden Kasteel te huur van Clare Lennart las op een zonnige dag in de Loonse en Drunense duinen; die combinatie van boek en plaats bleek een wonderbaarlijk intense ervaring op te leveren.
Verlangen: het lijkt erop dat iets binnenkomt om te voorzien in een behoefte. Of druk ik me nu te zwak uit? Moeten of mogen we denken aan een sluimerend verlangen dat plotseling tot ontwaken wordt gebracht? Een verlangen dat op het moment van het raken zichzelf herkent en tot bewustzijn komt? Een vervulling van een verlangen die een nieuwe mentale ruimte voor je opent. Alsof je even meer lucht krijgt dan normaal. Een nieuw perspectief.
Intensiteit: het raken van een passage in een boek reikt verder dan gevoelens als bewondering, verwondering, verbazing, verrassing. Er is sprake van een heftiger emotie. Ik noemde het al een beroering van de ziel.
Persoonlijk en privé
Over wat boeken met ons doen kunnen we met elkaar van gedachten wisselen in boekenclubs en leesgezelschappen. Maar wat ons ten diepste raakt, is privé en persoonlijk. Dat valt niet ‘te delen'.
Reacties zijn welkom:
harmklifman@hotmail.com
Harm Klifman