Canon van Voorschoten, eindelijk compleet!
Compleet is wellicht niet het juiste woord. Maar nu zijn alle tijdvakken ingevuld met informatie over Voorschoten, van de prehistorie tot heden. Het is een document in wording waaraan te allen tijde kan worden geschaafd en toegevoegd met verdiepende teksten.
door Jane Koopstra
Wat is een canon? Een verzameling geschiedkundige gebeurtenissen, monumenten en personen die specifiek zijn voor een land of plaats: oranje en erwtensoep voor Nederland; de paardenmarkt en de Zilverfabriek voor Voorschoten. Alles komt langs, vanaf de Vlaardingencultuur ruwweg 4000 jaar geleden tot de ontvlechting van de ambtelijke samenwerking met Wassenaar.
Een aantal centrale thema’s valt op: allesbepalend voor de ontstaansgeschiedenis van Voorschoten is wel de strandwal, die nederzettingen van de Vlaardingcultuur mogelijk maakte, die een “droge” route vormde voor de Romeinen, die de basis vormde voor de vestiging van buitenplaatsen en voor de bollenteelt. Even bepalend is het water. Eerst de zee: ten tijde van de nederzettingen van de Vlaardingencultuur lag Voorschoten aan zee. Bij zware stormen spoelde er zeewater over de strandwal en moest men weer verhuizen. Pas in de middeleeuwen vormden zich de duinen zoals we die nu kennen.
De Corbulogracht gegraven in 50 n. Christus tussen Rijn en Maas en nu onderdeel van het UNESCO Werelderfgoed. De Vliet, gegraven in de 12e eeuw of zelfs eerder. Het is ook water dat Leidens Ontzet mogelijk maakte in 1574. De polders werd onder water gezet, deels met brak water, zowel redding als ramp. Het duurde tot begin 17e eeuw voordat deze weer geschikt waren voor landbouw. Ook de trekvaart tussen Leiden en Delft is een factor van grote betekenis geweest. Deze werd in 1636 in gebruik genomen met een strikte dienstregeling en 500 passagiers per dag. De trip duurde 3 uur. Deze heeft 200 jaar dienst gedaan als de meest ideale vorm van vervoer.
Met de 80-jarige oorlog kwam de Reformatie en de verzelfstandiging van het Ambacht Voorschoten en de bouw van het Ambachtshuis. Goede tijden braken aan: de eerste buitenplaatsen ontstonden. In de 18e eeuw kwam het “verlichte” volk in opstand tegen de rijkdom van de adel en andere geprivilegieerden. Napoleon perkte de rechten van de adel in en voerde hogere grondbelastingen in, hetgeen een zware wissel trok op de buitenplaatsen. Vele raakten in verval, werden afgebroken of herbestemd tot bijvoorbeeld kostscholen: Noortheij (Stadwijk), Beresteyn, Bijdorp. De 19e eeuw zag ook de komst van de Zilverfabriek, de bollenteelt, de Blauwe Tram, die in de 20ste eeuw alweer tot de verleden tijd gingen behoren.
De oorlog leidde tot een groot woningtekort, hetgeen leidde tot allerlei innovatie op het gebied van de woningbouw: de houten bouwpakketten voor de Finse School, duplexwoningen, nieuwe materialen in de bouw: beton, staal en glas.
De 21ste eeuw stelt ons weer voor nieuwe uitdagingen. Opnieuw is er een schrijnend woningtekort. We worstelen met de dreiging van de stijgende zeespiegel, de allesomvattende digitalisering, de ontpersoonlijking van de samenleving.
De canon kunt u vinden op www.canonvanvoorschoten.nl. In de colofon staan de namen van de redactiecommissie. Niet vermeld, ten onrechte, zijn de namen van externe auteurs: Piet van der Plas, Jan Sloof en Jan Veltman.