Wanneer wordt hulp gezien als inkomen?

Eigenlijk heeft iedereen het er over: de vrouw met een uitkering die € 7.000,- moet terugbetalen omdat haar moeder jarenlang boodschappen voor haar deed. Betrokken Voorschotense Hannie van Dijk benaderde de redactie. Zij is initiatiefneemster van de Voorschotense voedselbank en was jarenlang voorzitter. ‘Wat betekent een dergelijke uitspraak bijvoorbeeld voor de voedselbank, Stichting Leergeld en andere organisaties die zich inzetten om mensen met een minimum inkomen te ondersteunen?’ Wij vroegen het wethouder Paul de Bruijn (sociaal domein) en SP-fractievoorzitter Erik Maasen. 

‘Wij weten natuurlijk niet alle bijkomende details van dit dossier’, zegt De Bruijn. ‘Maar wat ik er van begrijp is dat de boodschappen structurele betaling in natura waren voor huishoudelijk werk dat de vrouw uitvoerde. Heb je een uitkering en werk je langdurig, dan moet deze betaling, financieel of in natura, volgens de wet van de uitkering afgetrokken worden. Dat lijkt hier het geval te zijn. Daarnaast schijnen de woonlasten van mevrouw ook nog eens behoorlijk hoog te zijn en redde ze het financieel niet. Het doel van de bijstand is om mensen tijdelijk, maar zo lang als dat nodig is, een financieel vangnet te bieden. In dit geval moet je als gemeente eerder ingrijpen en meedenken om de situatie leefbaarder te maken. Misschien is een goedkopere woning de oplossing. Maar nogmaals: vanwege de privacy is ook mij niet alles bekend en de situatie is gewoon heel lastig.’

Erik Maassen antwoordt desgevraagd: ‘De SP heeft zich altijd verzet tegen de manier waarop mensen met uitkeringen automatisch als verdachten worden gezien als ze een foutje maken. Het hele uitkeringssysteem is nu zo opgezet dat mensen bij voorbaat al als fraudeurs worden gezien. Ik vind de veroordeling belachelijk, maar dat is wel bewust zo in de wet gezet. De hele manier waarop de fraudewet en de participatiewet omgaan met straffen moet zo snel mogelijk worden veranderd. Als gemeente moeten we hier veel soepeler mee om kunnen gaan. Natuurlijk vindt de SP dat de voedselbank, Stichting Leergeld en andere organisaties die hulp verlenen, gewoon door moeten kunnen gaan. Zij werken voor hun hulpverlening samen met de gemeente. Ik kan me niet voorstellen dat dit nu ineens consequenties heeft voor de mensen die de hulp ontvangen.’

Ook de wethouder is alert maar ziet vooralsnog geen problemen in Voorschoten. ‘Er zijn strenge regels voor de voedselbank, daar kom je niet zo maar voor in aanmerking en de andere organisaties werken vaak incidenteel met giften, dit kan dus niet als structureel inkomen gezien worden. Je moet van te voren al laten zien wat er wel en niet kan om problemen achteraf te voorkomen. Wie boodschappen, een cadeautje of kleding van de voedselbank ontvangt, hoeft echt niet terug te betalen. Voor ons als gemeente is het het belangrijkst dat we proberen mensen vanuit de bijstand, zo snel mogelijk weer aan het werk helpen. Onze minimaregelingen zijn goed ingericht, waarbij gaan werken ook daadwerkelijk loont. Dat is helaas niet voor iedereen mogelijk en daar moet wel degelijk een goed vangnet voor zijn.’

Erik Maassen denkt dat er snel nieuwe wetgeving nodig is ‘waarbij mensen die een toeslag of een uitkering ontvangen niet bij elk klein foutje als fraudeur worden gezien. Ik ben groot voorstander van een ‘regelluwe’ bijstand, waar niet elke cent moet worden verantwoord en waar mensen best wat hulp of een klein klusje mogen accepteren zonder direct alles terug te moeten betalen. De gemeente Voorschoten moet wat mij betreft alle mogelijke ruimte nemen om dat nu alvast toe te passen, voordat die nieuwe wetgeving er is.’

‘De scheidslijn tussen structureel inkomen of incidenteel hulp geven, is soms best arbitrair’, vindt wethouder De Bruijn. ‘Ik ben blij dat de nieuwe staatssecretaris Bas van ’t Wout heeft aangegeven naar deze wet te gaan kijken. Er moet vanuit de overheid duidelijkheid komen over de invulling van de wet zodat wij als gemeente op de juiste manier kunnen handelen en situaties al deze worden vermeden. Een stukje maatwerk vanuit de gemeente zou daarin niet misstaan.’

Voorzitter Floris van Gulick van de voedselbank Voorschoten zegt dat de werkwijze van de voedselbank niet zal veranderen. ‘De gemeente moet weliswaar de wet volgen maar voor bepaalde liefdadigheidsinstellingen wordt een uitzondering gemaakt. Daaronder vallen ook de voedselbanken. Ook de criteria die wij gebruiken voor cliënten om in aanmerking te komen voor een wekelijks voedselpakket, blijven hetzelfde.’