Maand juli in teken van de Paardendagen

Voorschoten - Nog 4 weken en dan gaan de Voorschotense Paardendagen van start. Regelmatig zal er informatie en zullen er in aanloop naar de Paardendagen ook artikelen over de Kortebaandraverijen en de Paardenmarkt, die vanaf 2017 samen opgaan in de Voorschotense Paardendagen, op de website staan. Vandaag de start met een artikel over de historie van de Kortebaan in Voorschoten, van de in 2013 overleden journalist Joop Peeters (gebruik toegestaan door zoon Ap Peeters).

Oprichting Comité Paardensport

In 1924 is het Comité paardensport opgericht en deze is voortgekomen uit het bestuur van de Koningin Wilhelminavereniging, waarvan toen de heer D.J. van Cuilenburg voorzitter was. De oprichter van het Comité Paardensport was de heer Jan Waaijer en hij zat in het bestuur van de Koningin Wilhelminavereniging. Bij de rondvraag van een van deze vergaderingen vroeg Jan Waaijer aan de voorzitter of het organiseren van een draverij zou kunnen bijdragen om het Koninginnefeest op 31 augustus wat te verlevendigen. Aangezien de koninginnefeesten in die jaren op een laag pitje stonden, antwoordde de voorzitter hiertegen geen bezwaar te hebben 'als het maar buiten de verantwoordelijkheid van de kas ging, want de kas van de KWV was meestal leeg'.

In het eerste notulenboek staat heel nauwkeurig beschreven de 'Oprichtingsvergadering eener harddraverij vereeniging in Voorschoten'. De heren Waaijer en Schrama (de heer Gerrit Schrama, die enige jaren later een heel bekende wethouder zou worden en zelfs ere-burger van Voorschoten) vinden 14 medestanders en daarvan bezoeken er 10 de oprichtingsvergadering op 17 juni 1924 in de huiskamer van hotel Deurloo. In een nek aan nek race met ieder 9 stemmen waren er twee kandidaten voor het voorzitterschap: Waaijer en Schrama. In onderling overleg werd J. Waaijer voorzitter en G. Schrama secretaris. Als penningmeester werd gekozen A. Verboon.

De harddraverijvereniging mocht dan wel opgericht zijn, maar voordat de eerste bestuursvergadering gehouden mocht worden, diende er goedkeuring te komen van de belangrijkste man in Voorschoten en dat was onbetwist burgemeester E. Vernede. `De heeren Waaijer en Verboon nemen op zich voor de eerste bestuursvergadering toestemming te vragen bij den Heer Burgemeester, daar zonder toestemming en medewerking van genoemde Heer verdere werkzaamheden overbodig zouden zijn', aldus bet notulenboek. Tragisch is dat op de dag van die oprichtingsvergadering bij een lid, Maarten Romijn, de hooi- en stroloodsen langs de Papelaan in vlammen opgaan. De voorzitter van de Koningin Wilhelminavereniging D. van Cuilenburg, tevens raadslid, doet ook een goed woordje bij de burgemeester en Vernede deelt mee dat hij zeer ingenomen is met het voorstel voor een draverij, zegt alle medewerking toe en wenst de comitéleden veel succes. Voorzitter Waaijer kon tijdens de eerste bestuursvergadering, wederom in de huiskamer van Hotel Deurloo, meedelen dat het comité geheel zelfstandig zou zijn, maar dat het een goede verhouding zou hebben met de KWV, zodat vanaf 1924 de ringrijderij voor rekening van de KWV door het nieuwe comité werd verzorgd. Die ringrijderij werd dus een draverij.

De eerste draverij werd gehouden voor bedrijfspaarden op 3 September 1924 op het weiland van A.C. Dijkman aan het eind van de Wijngaardenlaan. Daar staan nu de zgn. KLM-woningen. De huurprijs van het weiland bedraagt F. 50.-, maar bet bestuur verwacht dat bij tegenvallend bezoek door middel van handjeklap ook F. 40,- voldoende zal zijn. Inmiddels is er een 'Regelement der Harddraverij Vereeniging afdeeling der KWV te Voorschotcn'. Dat reglement wordt in de vergadering van 15 juli 1924 luid en duidelijk voorgelezen door G. Schrama. Tijdens die vergadering wordt besloten het inleggeld vast te stellen op F. 2,- en de entree voor leden van de KWV vast te stellen op F. 0,25 en voor niet-leden op F. 0.50. Ook wordt overwogen om reclame toe te staan tijdens de draverij. Tot grote vreugde stelde notaris Boom een bedrag van F. 10,- beschikbaar voor de aankoop van de prijzen. Voorzitter Waaijer ging daarna enige bezoeken afleggen bij de notabelen van Voorschoten en zo werd een voor die tijd behoorlijke prijzenpot gemaakt. De hoofdprijs was F. 40,- ,de 2de prijs F. 25,-, 3de prijs F. 15,- en verder waren er nog enige troostprijzen. Gemeente-opzichter, de heer Turion ontwierp een mooie baan op het weiland van Dijkman en op 28 augustus om 19.00 uur werd in Hotel Deurloo de inschrijving gehouden. Onder die deelnemers is ook de heer Riethoven. Hij schrijft in met een paard en de comiteleden menen zeker te weten dat hij niet voortdurend een bezitter van een paard is geweest. Zijn inschrijving is strijdig met artikel 10 van het reglement.

Artikel 10 luidt: ` De paarden, welke men wilt doen mededingen moeten minstens 14 dagen in eigendom zijn van den eigenaar en naar genoegen zijn van het Bestuur en ouder zijn dan 3 jaar.'

De inschrijvingscommissie gaat druk aan het vergaderen en besluit de heer Riethoven mee te delen dat zijn paard niet mee mag lopen. Daarop zegt J. Dijkman , dat hij zijn paard nog maar 13 dagen in eigendom heeft en hij zich dan ook moet terugtrekken. Omdat het maar een dag te kort is, wil de commissie daar niet moeilijk over doen. Maar ja, een reglement is er om nageleefd te worden. Gelukkig komt dan, volgens het notulenboek, de heer W. Lekkerkerker met het schitterende voorstel om de draverij te splitsen in Handelspaarden en Bedrijfspaarden. Dat voorstel was zo 'schitterend' omdat inmiddels gebleken was dat er meerdere paarden ingeschreven waren, die nog geen 14 dagen in eigendom bij de inschrijvers waren. Nu konden alle paarden meelopen. De volgende moeilijkheid meldde zich al: Hoe moet het nu met het prijzengeld'? Gelukkig was de heer Dijkman Sr. zo welwillend een theekast met theeservies als 2de prijs voor de Bedrijfspaarden beschikbaar te stellen.

Omdat het ook niet ondenkbaar was, dat zich tijdens de draverij moeilijkheden konden voor doen, werd de heer B. den Elzen uit Stompwijk aangetrokken als scheidsrechter.

Op 3 September 1924 was dan de grote dag. In de Achterweg, thans Schoolstraat, stond de muziek van de harmonie gereed en zoals gezegd wordt: als alles meeloopt dan wordt het een optocht en dat werd het dan ook. Achter de muziek komen drie rijtuigen, elk bespannen met twee paarden. In het eerste rijtuig waren gezeten de Burgemeester, de voorzitter van de Koningin Wilhelminavereniging en de voorzitter van het comité Paardensport. In de twee volgende rijtuigen zaten de overige leden van het comité Paardensport. Ze zijn allemaal gekleed in het zwarte pak met de hoge hoed op. Achter de rijtuigen komen de 16 aangespannen paarden, die om `t hardst zullen gaan draven. Daar achter loopt een hele grote groep Voorschotenaren. Bij het weiland van Dijkman aangekomen, zien de hoge gasten dat het 'zwart' van de mensen is. Dat is al een heel grote opluchting voor penningmeester A.Verboon. Hij kan dus na afloop heel veel kwartjes gaan tellen. Keurmeester is de aangetrokken scheidsrechter B. den Elzen uit Stompwijk. De feestelijke stemming werd nog verhoogd door het heerlijke weer. Gestart werd met de draverij voor de Handelspaarden. De uitslag is: 1. Riethoven , 2. Dijkman. 3. Lekkerkerker en 4. Schmal. Bij de Bedrijfspaarden: 1. Dijkman, 2. Van Vliet, 3. Grundeken, 4. Mooijman, 5. Hooijmans Sr. De troostprijzen gaan naar Dijkman en Van Santen. De notulist G. Schrama pent neer: `Over het algemeen word er goed gereden en had alles een goed verloop, hoewel de commissie nog een abuis maakte met de verdeling, maar dit is haar niet ten kwade te duiden, daar alle leden nog enigszins leken waren. Na afloop werden de prijzen uitgereikt door de voorzitter van de KWV. D.van Cuilenburg. Nadat onze Zeer Geachte Heer Burgemeester zijn waardering had uitgesproken en dank had gebracht aan het bestuur van de KWV voor het prachtige idee dat zij had gevormd en de moeilijke werkzaamheden welke zij daaraan had gedaan zulk een Harddraverij te organiseren. (de woorden door onze Geachte Heer Burgemeester gesproken, waren nou niet zo precies op zijn plaats, daar het Bestuur van de KWV er bijna niets aan heeft gedaan, maar de Commissie der Harddraverij al deze zorgen en moeiten had gedragen) Daarna is de Commissie de inwendige mensch wat gaan versterken in gezamenlijke kring in een lokaal van Hotel Deurloo en na afloop ging ieder zijn eigen weg om de avond in feestelijke stemming door te brengen.' Onder de notulen van 3 September 1924 staan de handtekeningen van voorzitter J. Waaijer en secretaris G. Schrama.

De volgende vergadering der Hardraverij Commissie wordt op dinsdag 31 maart 1925 in Hotel Deurloo gehouden. Aanwezig zijn 9 leden en G. Schrama schrijft: `De secretaris leidde de vergadering voor zover dit nodig was en deelde met de andere leden zijn leedwezen over het verlies van onzen Voorzitter en oprichter der vereeniging, den WelEdele Heer J.J. Waaijer, daar hij voor de vereeniging een groote steun was, daar hij steeds het zijne heeft bijgedragen om de eerste draverij zoo goed mogelijk te doen slagen.'

Met algemene stemmen wordt tot nieuwe voorzitter gekozen de heer J.J. Dijkman. Deze voorzitter heeft een goede stempel gedrukt op het comité, want onder zijn leiding is het comité uitgegroeid tot een hecht, eensgezind vriendencomité. Dijkman bleef voorzitter tot 1950 en overleed in 1952.

Op weg naar erkende draverij.
Hoewel het gehele dorp uiterst tevreden was over het verloop van de eerste draverij in 1924, ontdekken de bestuursleden van de Paardensport al heel snel dat er heel veel verbeterd moet worden. Allereerst zijn de financiën een knellend probleem. Voorgesteld wordt daarom in juni 1925 dat ieder lid F. 10,- stort bij de penningmeester om zo een reservefonds te maken. Alle leden gaan akkoord en zo komt er een reservefonds van F. 130,-. Met een aanbevelingsbrief van Burgemeester Vernede worden enige kapitaalkrachtige Voorschotenaren bezocht en ook de twee Voorschotense Boerenleenbanken. Dat brengt nog een aardig bedrag op. Vanuit Stompwijk komt het bericht dat het noodzakelijk is dat het comité zich gaat aansluiten bij de Nederlandsche Harddraverij en Renvereeniging. Deze vereniging zou de `wilde' draverij in Voorschoten wel eens kunnen verbieden. De NHR heeft heel wat noten op haar zang, maar tenslotte wordt er toch overeenstemming bereikt. In Voorschoten mag dan een draverij gehouden worden met paarden, geregistreerd of ongeregistreerd, die nog nooit elders een prijs hebben gewonnen en het totaal aan prijzen mag niet hoger zijn dan F. 99,-. De datum voor de eerstkomende draverij wordt vastgesteld op woensdag 2 September 1925 in overleg met de Koninklijke Wilhelminavereniging. Besloten wordt tijdens die draverij een verversingstent, een ijscowagen en een fruitwagen toe te laten. Per advertentie in de Voorschotensche Krant via de heer Bins worden gegadigden opgeroepen zich te melden. Er komen vele aanmeldingen. De verversingswagen wordt gegund aan G. Vermeer voor F. 41,50, de ijscowagen aan J. Blom voor F. 7,50 en de fruitwagen aan G. Blom voor F. 6,-. De heer G.G. IJperlaan mag voor F. 115,- de baanwerkzaamheden verrichten. Er wordt een smid gezocht, die tevens bekwaam is in het plakken van banden van een sulky. Ook wordt besloten een Autobus te later rijden vanaf het Haagsche Schouw naar de baan van de draverij. De exploitant is de heer Lunenburg uit Leidschendam en hij heeft er F. 10,- subsidie voor over. Op dinsdag 1 September worden 13 Bedrijfspaarden en 20 paarden voor de aanmoedigingsdraverij ingeschreven.

Op de dag van de draverij laat het weer het een behoorlijk beetje afweten Een sterke zeewind en zware regenbuien in de morgen. In de middag wordt het weer wat beter. Het blijft wel koud, maar het is in ieder geval droog. Meester M. Lakeman zorgt met zijn Laurentiusharmonie voor passende muziek van twee uur tot zes uur. Stijf van de kou komen de comitéleden rond acht uur in de avond in Hotel Deurloo voor een warme hap en een drankje.

Op 17 September komt het Harddraverijcomité Paardensport weer bijeen in Hotel Deurloo. Tot grote vreugde kan de penningmeester meedelen dat de draverij een batig saldo opgeleverd heeft van honderd gulden en 12 1/2 cent. Het reservefonds van F. 130,- behoefde dus niet aangetast te worden.

In de dertiger jaren slaat het economisch verval in Nederland toe. Deze jaren gaan de geschiedenis in als de `crisistijd'. De vergadering van het harddraverij comité Paardensport in hotel Deurloo in juni 1936 wordt geopend door voorzitter J.J. Dijkman en die spreekt volgens secretaris G. Schrama zijn genoegen uit, dat al is er de laatste 5 jaren geen vergadering geweest, alle leden van 'Paardensport' gelukkig nog in leven zijn. Dan komt het verzoek van de Koningin Wilhelminavereniging om tijdens koninginnedag een demonstratie te geven van de rijvereniging en een hittenrace. Dat wordt een succes. De vergadering staat ook stil bij het vertrek van burgemeester E. Vernede en de komst van burgemeester M.F. Berkhout, een jongeman die enthousiast overkomt. In de vergadering van 5 augustus 1938 deelt voorzitter Dijkman mee dat hij een gesprek had met de Edelachtbare Heer Burgemeester. Hij heeft in dat gesprek doen blijken, dat hij zich gepasseerd heeft gevoeld, daar 'Paardensport' van de Koningin Wilhelminavereniging geen verzoek heeft ontvangen om medewerking te verlenen tijdens de komende festiviteiten. De penningmeester deelt mee dat de spaarpotten, die geplaatst zijn bij de leden, een aardig bedragje gaan opleveren. In februari 1939 wordt tijdens de vergadering meegedeeld dat de Koningin Wilhelminavereniging liever zelf alles wil organiseren omdat die vereniging de baten van de demonstraties niet kan missen. Alle activiteiten op het gebied van de sport met paarden worden dat jaar afgelast in verband met de 'Mobilisatie'. Met uitzondering van de paarden op de boerderijen, worden alle paarden gevorderd ten behoeve van het leger. Het enige dat het comité nog doet, is het organiseren van de jaarlijkse uitgaansmiddag. De penningmeester heeft F. 86,61 in kas en daar moet nog bijgeschreven worden de rente van het reservefonds, dat berust bij de Boerenleenbank.

In mei 1940 wordt Nederland overvallen door Duitsland, toch komt het comité 'Paardensport' nog bijeen in juni 1941 in Hotel Deurloo en gaat het comité met de dames ook nog een middagje naar Den Haag. Het aantal leden bedraagt 12. Op 20 april 1942 wordt er nog een keer vergaderd en daarna is de eerst volgende vergadering in juli 1945.

In mei 1946 wordt na een gesprek met burgemeester C. van der Hoeven, die graag de Paardenmarkt weer in oude luister wil herstellen, besloten in te gaan op het verzoek om in de middag van de 29ste juli een demonstratie door de Paardensport te geven. Als terrein wordt gekozen het weiland van de familie Hooijmans achter de huisjes van Adegeest en de muziek zal worden verzorgd door de St. Laurentiusharmonie. Medewerking wordt verleend door de Landelijke Rijvereniging Koningin Emma en een vereniging met Shetlandpaardjes. Ook in 1947 worden er tijdens de Paardenmarktdag weer demonstraties gegeven. Die festiviteiten worden eerst afgeblazen vanwege de ernstige toestand in Nederlands Indië, maar vinden tenslotte toch doorgang.

In 1948 krijgt het comité Paardensport geen gelegenheid een demonstratie te geven vanwege de landelijke Koninklijke Jubileumfeesten.

Tijdens de jaarvergadering in maart 1949 wordt besloten om weer een draverij voor boerenpaarden te organiseren. Die boerenpaarden mogen uit heel Zuid-Holland komen. In de vergadering van 9 mei 1949 neemt J. Dijkman om gezondheidsredenen afscheid als voorzitter en hij wordt opgevolgd door W. Lekkerkerker. Er wordt door de overheid geen toestemming gegeven voor het houden van een wilde draverij, zodat besloten wordt een kortebaandraverij te organiseren met geregistreerde paarden. Al het materiaal nodig voor de kortebaan wordt gehuurd bij 'Nooit Gedacht' in Stompwijk. Voor de draverij op het weiland van C. van Bohemen worden 23 paarden ingeschreven, waarvan er 21 aan de start komen. Er wordt gereden volgens het Reglement van het Draf- en Renwezen in Den Haag. Een succesvolle draverij, alleen niet financieel. De totale uitgaven waren F. 2.544,75 en de ontvangsten F. 2.128,30,-, waaronder begrepen F.10,- ontvangen van M. den Hollander (Ome Tinus) omdat hij een fietsenstalling mocht inrichten. Geen paniek, de penningmeester int tijdens de vergadering alvast de contributie ad F. l,- per lid. De feestavond schiet erbij in, maar daarvoor gaan leden en hun vrouwen naar het circus in Scheveningen.

De uitgaansdag naar Marken en Volendam loopt behoorlijk uit de klauwen. De heer Romein deelt mee dat het bedrag dat gestort was door de leden niet toereikend is geweest. Er was F. 420,- en de kosten waren F. 532,50. Alle leden trekken hun portemonnee en het bedrag wordt aangezuiverd door ieder F. 4,- te laten betalen. Besloten wordt ook een carrousel te organiseren voor rijverenigingen. Daarvoor worden kleine prijsjes en medailles beschikbaar gesteld. Jo Lekkerkerker als instructeur krijgt een bijzondere medaille ter waarde van F. 10,- . Tijdens de jaarvergadering in april 1951 wordt de heer J.J. Dijkman, oud-voorzitter, herdacht, die kort daarvoor overleden is.

In 1952 stelt voorzitter W. Lekkerkerker voor om maar weer eens een draverij te houden, maar hij voelt er niets voor om daarna weer ieder lid F. 25,- tot F. 30,- bij te laten passen. De draverij moet gewoon geld opleveren. Inmiddels gaat het ook niet echt goed met de baan op het weiland van C. van Bohemen. De gemeente heeft plannen om het gehele weiland te gaan bebouwen. Tot vreugde van alle leden wordt vernomen dat de gemeente bereid is om de Prins Bernhardlaan gratis te laten gebruiken voor de draverij.

De kortebaandraverij in 1952, voor het eerst op de Prins Bernhardlaan roept duidelijk het onheil van de weersgoden af. Op papier was het allemaal prima geregeld. De bezoekers zouden F. 2,- per persoon betalen, maar door het slechte weer waren er `bedroevend' weinig belangstellenden. De ontvangsten bedragen F. 1.663,02, de uitgaven F. 2.838,24. Aangesproken wordt het reservefonds ad F. 570,- en de leden worden hoofdelijk aangeslagen voor F. 38,01. Dan komt de grote vraag: `Moet er in 1953 weer een draverij gehouden worden?' Alle leden zijn het eens dat indien er geen draverij gehouden wordt, het comité zich dan maar moet opheffen. Dat wil niemand. De leden tasten weer in hun geldbuidel en er komt een nieuw reservefonds van F. 750,-.

In 1953 overlijdt voorzitter W. Lekkerkerker en secretaris G. Schrama wordt tot voorzitter gekozen en B. den Elzen tot secretaris.

Paardensport hoort erbij.
Mochten tot in de vijftiger jaren vele dorpelingen het comité Paardensport nog zien als een clubje agrariërs, dat graag bezig was met alles dat met de paardensport te maken had, dat veranderde snel in het besef dat het comité een duidelijke verrijking was van het dorpse leven en niet meer gemist kon worden. Met de belangrijkheid voor het eigen dorp, kwam ook de erkenning door de Nederlandse Draf- en Rensport. De kortebaandraverijen werden goed georganiseerd, zodat ook belangrijke wedstrijden in Voorschoten verreden konden worden zoals het kampioenschap van Zuid-Holland. De relatie met de Koningin Wilhelminavereniging brokkelde geheel af'. Het comité had geen steun meer nodig, het dorp had het comité nodig. Het gemeentebestuur zag ook de belangrijkheid van het comité in en toen burgemeester L. de Kool met pensioen ging liet hij zich gaarne strikken als voorzitter van het comité. Ook kwam er toen een goede relatie met het Paardenmarktcomité.

Hoewel het comité steeds een vriendenclub van mannen was, was het toch door al de jaren heen een bijzondere vrouwvriendelijke vereniging. De jaarlijkse uitgaansdag met de echtgenotes, was steeds een belangrijk onderdeel van het jaarprogramma. Naast de kortebaandraverij was er ook ruimte voor andere zaken, mits er maar minstens een of meerdere paarden bij werden betrokken.

In 1956 valt er in de maand februari een behoorlijk pak sneeuw. Het comité besluit een wedstrijd ringrijden met arrensleden te organiseren. Op 15 februari wordt eerst de echtgenote van burgemeester C.J. van der Hoeven per arrenslede van huis gehaald en zij neemt deel aan deze romantische wedstrijd, terwijl de burgemeester zelf de openingrit verzorgt. Het festijn trekt veel belangstelling. Onder de kale bomen van de Voorstraat klingelen de belletjes van de opgetuigde paarden en arrensleden. Er zijn 7 deelnemers. De 1ste prijs gaat naar mevrouw Saraber, de echtgenote van de bekende dominee met als koetsier de heer A. van Santen; 2de prijs mevrouw Lekkerkerker met koetsier haar echtgenoot en de 3de prijs mejuffrouw W. van Os met koetsier de heer W. Rodenburg.

In 1982 wordt gevierd `700 Jaar Marktrechten'. In 1282 verleende graaf Floris V het dorp Voorschoten marktrechten. Tijdens die viering is het comité Paardensport inclusief de dames van de heren gehuld in de klederdracht uit de tijd van de bekende graaf. De schoonheidsprijs tijdens deze marktfeesten in 1982 gaat dan ook zeer terecht naar het comité Paardensport omdat met name de voorzitter, oud-burgemeester L. de Kool, zo uit het geschiedenisboekje weggelopen kan zijn.

Vanaf 1952 tot 2003 werden de draverijen steeds gehouden op de Prins Bernhardlaan, daarna schoof de locatie een klein stukje op naar de van Beethovenlaan. Sinds 2005 is ook de naam iets gewijzigd, het comité werd een stichting en staat het nu bekend als Stichting Paardensport Voorschoten.

In 2006 traden de heren Jan Waaijer, Jaap Wassenaar en Jan van Santen af, tijdens de jaarvergadering werden deze heren gehuldigd voor hun jarenlange inzet en benoemd tot erelid van de stichting Paardensport Voorschoten.

De begroting van de draverij kan allang niet meer op de achterkant van een sigarendoos gepend worden. Het gaat niet meer om enkele honderden guldens, maar om een veelvoud daarvan in euro's!. Dat vereist kennis niet alleen over de paardensport, maar ook financieel.

Gebleven is echter de vriendschap onder de comitéleden en dat zorgt ervoor dat Voorschoten jaarlijks een kortebaandraverij heeft, die gehouden wordt met bekende dravers uit geheel Nederland met pikeurs, die eveneens grote bekendheid hebben.

Joop Peeters